Minister Van Gennip heeft in haar hoofdlijnenbrief Arbeidsmarktbeleid laten weten welke maatregelen het kabinet neemt om de arbeidsmarkt te hervormen. Zo komen er onder andere maatregelen voor een gelijker speelveld tussen werknemers en zelfstandigen, met meer duidelijkheid over wanneer iemand als werknemer of zelfstandige mag werken. Goed nieuws en positief dat de regering ambitieus is. Maar hoe zitten de I-ZO-leden er eigenlijk in? Voorzitter Josien van Breda reageert op de hoofdlijnenbrief.
I-ZO leden bemiddelen zelfstandig ondernemers naar interessante opdrachten, maar dat betekent niet dat het aantal zelfstandig ondernemers eindeloos kan doorgroeien. In sommige sectoren en functies zien we ongewenste groei van schijnzelfstandigheid en een verschuiving van uitzenden naar zzp.
Geen ongelimiteerde groei zzp’ers
Zeker aan de onderkant van de arbeidsmarkt, waar misbruik en uitbuiting op de loer liggen, is dat een probleem. Uitzendkrachten hebben meer bescherming als het gaat om beloning, verzekeringen en andere arbeidsvoorwaarden dan zzp’ers. Bovendien ontstaat er een ongelijk speelveld, want ook als de zzp’er onmiskenbaar voldoet aan de criteria van een arbeidsovereenkomst, blijft dat zonder sancties doordat de belastingdienst niet handhaaft.
Onze leden van de werkgroep zorg hebben de groei van zzp’ers geanalyseerd en signaleren een aantal risico’s, bijvoorbeeld over kwaliteit van zorg en duurzame inzetbaarheid. Ook in de bouw signaleren I-ZO leden groei van zzp’ers ten koste van uitzendkrachten.
Dus ja, I-ZO is het eens met de insteek van het kabinet dat de regels voor zzp’ers duidelijker moeten worden en dat er een einde moet komen aan de huidige situatie, waarin het aantal zzp’ers ongelimiteerd door lijkt te groeien. Zodat er beter gehandhaafd kan worden.
Verheldering gezagscriterium
Alleen is er wel een “maar“. En die “maar” zit in de generieke aanpak van de brief. ‘Verheldering gezagscriterium’ zijn slechts twee woorden, maar daar zit een hele wereld achter van juridische haarkloverij. Ook voor werknemers verschilt het gezagscriterium per bedrijf, per functie en soms zelf per persoon. Niet voor niks wordt er al bijna 10 jaar gesleuteld aan de webmodule, waarvan het doel was om met een beperkt aantal vragen helderheid te bieden of iemand wel of niet als zelfstandige een opdracht mag vervullen. Ik denk niet dat het ooit gaat lukken om een algemeen gezagscriterium te definiëren. En als dat wel gaat lukken, kost dat jaren overleg en gesteggel.
Daarom moet de verduidelijking van het gezagscriterium niet in één maar in meer gezagscriteria gezocht worden. Oftewel, terug naar de sectorale tekentafels, zoals ooit ook met de modelovereenkomsten het plan was. Maar nu wel met duidelijke instructies vooraf.
Sectorale afspraken voor probleemplekken
In Nederland zijn bijna 1.2 miljoen zelfstandig ondernemers actief. Zo’n 20%, ongeveer 240.000 zelfstandigen, verhuren hun eigen arbeid aan 1 tot 3 opdrachtgevers per jaar, zoals blijkt uit onderstaand schema. Bij een deel van de groep is dat helemaal prima, denk aan een interim-manager, projectleider of een ICT-er die een concrete en afgebakende opdracht voor eigen rekening en risico doet. Bij een deel is het onwenselijk, omdat er sprake is van arbeidsuitbuiting. Tot slot is dat bij een ander deel onwenselijk omdat het maatschappelijk onbetamelijk is. Denk aan een juf op de basisschool of een verzorgende.
Volgens mij is wel in beeld op welke plekken de schoen het meeste wringt. En het pleidooi van I-ZO is om voor probleemplekken sectorale afspraken te maken en glashelder te beschrijven onder welke voorwaarden bepaalde functies of werkzaamheden door zelfstandig ondernemers gedaan mogen worden. Op die manier verduidelijk je het gezagscriterium met sectorale criteria. Dit is de Belgische aanvliegroute.
Geen grijs gebied meer voor handhaving
Met sectorale criteria is er geen grijs gebied meer en kan de Belastingdienst eindelijk weer gaan handhaven. Ik hoop dat Kamer, kabinet, ministeries en sectoren na de zomer snel aan de slag gaan hiermee, zodat de hervorming van de zzp-regelgeving gelijke tred houdt met de andere arbeidsmarktdossiers, zoals de verplichte certificering in de uitzendbranche.
En mocht je denken, wat hebben die I-ZO leden hier nou mee te maken? Voor hen is het belangrijk dat de probleemgebieden worden geëlimineerd, want dat geeft de echte zelfstandig ondernemers en hun opdrachtgevers de ruimte en de duidelijkheid om mooie opdrachten te blijven doen. En dat is dan weer goed voor de zelfstandigen, de opdrachtgevers en ons allemaal.